Intercyza, czyli umowa majątkowa małżeńska

Umowa majątkowa małżeńska (dawniej intercyza) łączy:

• małżonków,
• osoby zamierzające zawrzeć związek małżeński.

Ustalonym wzorcem jest ustrój wspólności ustawowej małżeńskiej, który powstaje między małżonkami z chwilą zawarcia małżeństwa chyba, że wcześniej nupturienci zawarli umowę majątkową małżeńską. Zawarcie umowy nie wpływa na dziedziczenie ustawowe małżonków.
Umową majątkową małżeńską ustawową wspólność można:

• rozszerzyć,
• ograniczyć,
• wyłączyć przez ustanowienie rozdzielności majątkowej,
• wyłączyć przez ustanowienie rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków,

Zawartą umowę można zmienić albo rozwiązać. W razie rozwiązania umowy w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony dokonały wyboru innego umownego ustroju.
Zawarcie, zmiana i rozwiązanie umowy wymaga dla jej ważności formy aktu notarialnego, a jej skutki mają znaczenie na przyszłość.
Małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom znane – inaczej domniemanie wspólności ustawowej.

UMOWNA WSPÓLNOŚĆ MAJĄTKOWA ROZSZERZONA

Zawierając umowę małżonkowie nadal pozostają we wspólności majątkowej, odmiennej niż we wzorcu ustawowym, gdyż rozszerzonej wobec wzorca. Umowa nie może naruszać zasad równouprawnienia małżonków. Do ustanowionej umową wspólności majątkowej rozszerzonej stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności ustawowej.
Mamy do czynienia z majątkiem wspólnym małżonków i majątkiem osobistym każdego z nich, jednak w zmodyfikowanej od wzorca formie.
Nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na przedmioty określone w art. 49 Krio, poza nimi wszystkie inne przedmioty stanowiące już majątek osobisty małżonka, w tym nabyte przed zawarciem małżeństwa lub nabyte w przyszłości mogą wejść do majątku wspólnego.
W przypadku przedmiotów służących wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków wejdą one do wspólności, jeżeli umowa wyraźnie będzie o tym stanowić.
Wierzyciel jednego z małżonków, którego wierzytelność powstała przed zawarciem umowy może żądać zaspokojenia z tych przedmiotów majątkowych, które należałyby do majątku osobistego tego małżonka, gdyby wspólność majątkowa nie została rozszerzona – dotyczy to wierzytelności powstałych przed zawarciem małżeństwa, jak i powstałych w jego trakcie ale przed zawarciem umowy.
W razie ustania wspólności rozszerzonej udziały małżonków są równe, chyba że umowa majątkowa małżeńska stanowi inaczej, nie wyklucza to kontroli sądowej. Ustanie wspólności nastąpić może zarówno przez umowę, ustawę, jak i orzeczenie sądu.

UMOWNA WSPÓLNOŚĆ MAJĄTKOWA OGRANICZONA

Zawierając umowę małżonkowie nadal pozostają we wspólności majątkowej, odmiennej niż we wzorcu ustawowym, gdyż ograniczonej wobec wzorca. Istota jej polega na tym, że małżonkowie wyłączają ze wspólności majątkowej określone przedmioty.
Umowa nie może naruszać zasad równouprawnienia małżonków. Do ustanowionej umową wspólności majątkowej ograniczonej stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności ustawowej. Mamy do czynienia z majątkiem wspólnym małżonków i majątkiem osobistym każdego z nich, jednak w zmodyfikowanej od wzorca formie. Nie ma ustawowego zastrzeżenia, co musi pozostać w majątku wspólnym. Przyjęto, iż umowa nie może doprowadzić do wyłączenia ze wspólności wszystkich przedmiotów.
W razie ustania wspólności ograniczonej, udziały małżonków są równe, chyba że umowa majątkowa małżeńska stanowi inaczej, nie wyklucza to kontroli sądowej. Ustanie wspólności nastąpić może zarówno przez umowę, ustawę, jak i orzeczenie sądu.

UMOWNA ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA

Ustanowienie rozdzielności następuje przez umowę notarialną, ustawę, orzeczenie sądu. O istnieniu umownej rozdzielności decyduje wola stron, w przypadku sądowej rozdzielności podstawą jej ustanowienia są ważne powody. Ustanowienie rozdzielności w trakcie małżeństwa, spowoduje iż majątek wspólny przestanie istnieć, a do przedmiotów objętych dotychczas majątkiem wspólnym zastosowanie znajdą przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku, z odpowiednim odesłaniem. Umowa nie może wywierać skutków wstecznych; wspólność ustawowa ustaje z chwilą jej zawarcia lub z upływem późniejszego, oznaczonego przez strony terminu.
W razie umownego stanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później. Każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem. W takim stanie, brak jest majątku wspólnego małżonków, a jedynie istnieje majątek osobisty każdego z nich, obejmujący dotychczasowy majątek osobisty małżonka i jego udział w dotychczasowym majątku wspólnym.
Małżonkowie mogą w każdym czasie postanowić o podziale majątku wspólnego, podziału tego można dokonać również po śmierci jednego z małżonków z udziałem jego spadkobiercy.
Istnienie rozdzielności powoduje, iż małżonkowie nie mogą się wzajemnie rozliczać, zgodnie z ustawą o podatku dochodowym.
Powstanie rozdzielności nie ma wpływu:

• na dziedziczenie ustawowe małżonków po sobie,
• nabycie prawa do renty rodzinnej przez współmałżonka.